Marskość wątroby: kompleksowy przewodnik po przyczynach, objawach i leczeniu

Marskość wątroby to przewlekła choroba wątroby, charakteryzująca się postępującym bliznowaceniem i uszkodzeniem tkanki wątrobowej. W wyniku długotrwałych procesów zapalnych i uszkodzeń, zdrowa tkanka wątroby jest zastępowana przez tkankę łączną, co prowadzi do zaburzeń w jej funkcjonowaniu. Wątroba pełni kluczowe role w organizmie, takie jak detoksykacja, produkcja żółci, synteza białek i metabolizm składników odżywczych. Postępująca marskość może prowadzić do niewydolności wątroby i zagrażać życiu.

Przyczyny marskości wątroby

Istnieje wiele czynników, które mogą prowadzić do rozwoju marskości wątroby. Najczęściej występującą przyczyną jest przewlekłe nadużywanie alkoholu. Długotrwałe spożywanie nadmiernych ilości alkoholu uszkadza komórki wątrobowe, wywołując stan zapalny i prowadząc do fibrozy, a następnie marskości.

Kolejną istotną przyczyną są przewlekłe infekcje wirusowe, przede wszystkim wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) i wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C). Infekcje te prowadzą do przewlekłego zapalenia wątroby, które z czasem może przekształcić się w marskość.

Inne możliwe przyczyny obejmują:

• Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), które jest często związane z otyłością, cukrzycą typu 2 i dyslipidemią.
• Choroby autoimmunologiczne, takie jak pierwotne zapalenie dróg żółciowych czy pierwotne zapalenie dróg żółciowych.
• Dziedziczne choroby metaboliczne, na przykład hemochromatoza (nadmierne gromadzenie żelaza) czy choroba Wilsona (nadmierne gromadzenie miedzi).
• Długotrwałe stosowanie niektórych leków lub ekspozycja na toksyny.
• Przewlekłe zastoinowe zapalenie wątroby spowodowane niewydolnością serca.

Objawy marskości wątroby

We wczesnych stadiomach marskość wątroby może przebiegać bezobjawowo lub dawać niespecyficzne symptomy, które łatwo zbagatelizować. W miarę postępu choroby i narastania uszkodzenia wątroby, pojawiają się coraz bardziej charakterystyczne objawy.

Do wczesnych, często subtelnych objawów mogą należeć:

• Zmęczenie i osłabienie
• Brak apetytu
• Nudności
• Ból w prawym podżebrzu (okolice wątroby)
• Utrata masy ciała

W zaawansowanym stadium choroby, objawy stają się bardziej nasilone i mogą obejmować:

• Żółtaczka: zażółcenie skóry i białek oczu, spowodowane nagromadzeniem bilirubiny.
• Obrzęki: gromadzenie się płynu w nogach (obrzęki obwodowe) i w jamie brzusznej (wodobrzusze).
• Swędzenie skóry: spowodowane zastojem żółci.
• Wybroczyny i siniaki: łatwe powstawanie siniaków i krwawień, wynikające z zaburzeń krzepnięcia krwi.
• Zmiany skórne: pajączki naczyniowe na skórze (tzw. „pajączki skórne”), zaczerwienienie dłoni (tzw. „rumień dłoniowy”).
• Zaburzenia hormonalne: u mężczyzn mogą wystąpić ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych), utrata owłosienia, zaburzenia funkcji seksualnych. U kobiet mogą pojawić się zaburzenia cyklu miesiączkowego.
• Zmiany psychiczne: zaburzenia koncentracji, senność, dezorientacja, a nawet śpiączka wątrobowa (encefalopatia wątrobowa), będąca wynikiem nagromadzenia toksyn w mózgu.
• Krwawienia z przewodu pokarmowego: spowodowane żylakami przełyku lub żołądka, które powstają w wyniku wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej.

Diagnostyka marskości wątroby

Diagnoza marskości wątroby opiera się na połączeniu wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz badań dodatkowych. Lekarz zbierze informacje o stylu życia pacjenta, historii chorób, przyjmowanych lekach i potencjalnych czynnikach ryzyka.

Podczas badania fizykalnego lekarz może ocenić powiększenie wątroby lub śledziony, obecność żółtaczki, obrzęków czy wodobrzusza.

Kluczowe badania diagnostyczne obejmują:

• Badania laboratoryjne krwi: ocena enzymów wątrobowych (ALT, AST), bilirubiny, albumin, czynników krzepnięcia (INR), morfologia krwi. Badania te pomagają ocenić stopień uszkodzenia wątroby i jej funkcje.
• Badania obrazowe:
  • Ultrasonografia jamy brzusznej: pozwala ocenić wielkość i strukturę wątroby, wykryć ewentualne zmiany ogniskowe, ocenić przepływ krwi w naczyniach wątrobowych i obecność wodobrzusza.
  • Tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MR) jamy brzusznej: dostarczają bardziej szczegółowych obrazów wątroby i otaczających struktur.
• Biopsja wątroby: choć nie zawsze konieczna, jest złotym standardem w diagnostyce marskości. Polega na pobraniu niewielkiego fragmentu tkanki wątrobowej do badania histopatologicznego, które pozwala ocenić stopień zaawansowania bliznowacenia i uszkodzenia.

Leczenie marskości wątroby

Celem leczenia marskości wątroby jest spowolnienie postępu choroby, zapobieganie powikłaniom oraz poprawa jakości życia pacjenta. Niestety, nie ma możliwości całkowitego wyleczenia marskości wątroby, ponieważ uszkodzona tkanka wątrobowa nie regeneruje się. Leczenie jest zatem ukierunkowane na przyczyny i objawy.

Strategie terapeutyczne obejmują:

• Leczenie przyczyny podstawowej:
  • Odstawienie alkoholu: jest absolutnie kluczowe w przypadku marskości alkoholowej.
  • Leczenie przeciwwirusowe: skuteczne terapie antyretrowirusowe są dostępne dla wirusowego zapalenia wątroby typu B i C.
  • Leczenie chorób metabolicznych: np. flebotomia w hemochromatozie czy leki chelatujące miedź w chorobie Wilsona.
  • Zmiana stylu życia: w przypadku niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby zaleca się redukcję masy ciała, zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną.
• Zapobieganie i leczenie powikłań:
  • Leki moczopędne i ograniczenie spożycia soli: w leczeniu wodobrzusza i obrzęków.
  • Leki beta-adrenolityczne: stosowane w celu zmniejszenia ryzyka krwawienia z żylaków przełyku.
  • Laktuloza lub antybiotyki: w leczeniu encefalopatii wątrobowej.
  • Witaminy i suplementy: w celu uzupełnienia niedoborów.
• Przeszczepienie wątroby: w przypadkach zaawansowanej niewydolności wątroby przeszczep wątroby jest jedyną opcją ratującą życie. Jest to poważna operacja, wymagająca ścisłych kryteriów kwalifikacyjnych i długoterminowej opieki pooperacyjnej.

Rokowanie i profilaktyka

Rokowanie w marskości wątroby zależy od przyczyny choroby, stopnia zaawansowania uszkodzenia wątroby oraz obecności powikłań. Wczesne wykrycie i leczenie mogą znacznie poprawić prognozy.

Profilaktyka marskości wątroby polega na unikaniu czynników ryzyka:

• Umiarkowane spożycie alkoholu lub całkowite jego unikanie.
• Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
• Bezpieczne praktyki seksualne i unikanie kontaktu z zakażoną krwią w celu zapobiegania WZW C.
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała, zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna w celu zapobiegania niealkoholowemu stłuszczeniowemu zapaleniu wątroby.
• Regularne badania kontrolne, zwłaszcza w przypadku osób z czynnikami ryzyka lub chorobami współistniejącymi.

Dbając o zdrowie wątroby i reagując na niepokojące objawy, możemy znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju tej poważnej choroby.